Fašizam

Benito Musolini

Pošto nam je na redu lekcija Aprilski rat, treba nešto da znate i o tome, kako je došlo do tog rata i ko je napao Jugoslaviju. To su bile fašističke zemlje, Italija i Nemačka, pa je zbog toga neophodno da nešto više kažemo o fašizmu – zašto se i kada pojavio?

Fašizam je novi nedemokratski poredak ili režim koji se prvo pojavio u Italiji između dva svetska rata i u kom se krše osnovna ljudska i građanska prava i slobode. Reč “fašizam” potiče od latinske reči fascis, što znači svežanj pruća sa sekirom u sredini, a to je bio simbol vladalačke moći u antičkom Rimu.

Uzroci pojave fašizma:

1.     svetske ekonomske krize

2.     strah vladajuće buržoazije od revolucije u kojoj bi ona bila zbačena sa vlasti, kao što je to bilo u Oktobarskoj revoluciji u Rusiji

3.     težnja Italije, Nemačke i Japana za novom teritorijalnom podelom sveta

4.     težnja Nemačke da se revanšira za poraz u Prvom svetskom ratu

Odlike fašizma:

1.     nacionalizam i rasizam – isticanje jedne nacije, odnosno rase, kao predodređene da vlada svetom, a svi ostali treba da joj se pokoravaju

2.     diktatura – neograničena vlast jednog čoveka – vođe

3.     agresija – napad na tuđu teritoriju

4.     antisemitizam – mržnja prema Jevrejima

Fašisti su prvo osvojili vlast u Italiji oktobra 1922., kada je njihov vođa, Benito Musolini, zvani Duče tj.vođa, postao predsednik Vlade. Njihovo marširanje iz Severne Italije do Rima i ulazak u Rim poznato je pod nazivom “marš na Rim”.

Fašizam se pojavio i u Nemačkoj i to u obliku nacizma, koji na prvom mestu ističe svoju naciju i ispoljava mržnju prema ostalim nacijama. Nacisti su osvojili vlast u januaru 1933., kada je njihov vođa, Adolf Hitler, zvani Firer tj.vođa, postao kancelar, a od 1934. i predsednik države i vrhovni komandant vojske.

Osim u Italiji i Nemačkoj, fašisti su bili na vlasti i u Španiji, Mađarskoj, Rumuniji, Bugarskoj, Japanu, Urugvaju, Paragvaju…

Prvu fašističku agresiju izvršio je Japan 1931. napadom na kinesku provinciju Mandžuriju.

Italija je pre početka rata napala Abisiniju u Africi 1935. i Albaniju 1939.

Nemačka je pripojila rudarske oblasti - Sarsku, Rursku i Rajnsku, koje su joj oduzete posle Prvog svetskog rata, zatim je pripojila svojoj teritoriji Austriju 1938. i okupirala Čehoslovačku u martu 1939. Ni jedna velika sila na to nije reagovala u nameri da izbegne rat i u nadi da će se Hitler zadovoljiti prisvojenim teritorijama. Ali kada je Nemačka 1.septembra 1939. napala Poljsku, 3.septembra Nemačkoj su rat objavile Britanija i Francuska, tek tada shvatajući da se Hitler neće zaustaviti dok ne porobi celu Evropu. Zato se 1.septembar 1939. smatra za početak Drugog svetskog rata.

Vojni blokovi, tj. savezi država u ratu:

1.     Trojni pakt ili Sile osovine – Nemačka, Italija, Japan i njihove saveznice, osnovan 1940. sa ciljem da izvrši novu podelu sveta i uspostavi fašizam kao svetski poredak

2.     Antifašistička koalicija – Velika Britanija, SSSR, SAD, Kina, pokreti otpora evropskih zemalja, osnovana 1941. sa ciljem da zaštiti svoje teritorije i zaustavi agresivnu politiku Trojnog pakta

Rat je u Evropi završen 9.maja 1945., kada je Nemačka potpisala kapitulaciju i taj dan se obeležava kao Dan pobede nad fašizmom.

Rat se u svetu završio 2.septembra 1945. kapitulacijom Japana koja je potpisana nakon što je Amerika bacila atomske bombe na japanske gradove Hirošimu i Nagasaki.

Jugoslavija je bila napadnuta od strane fašističkih država 6.aprila 1941. i o tome ćemo govoriti u sledećoj lekciji koja se zove Aprilski rat 1941. u Jugoslaviji.

Adolf  Hitler

DOMAĆI: Prepisati teze i pročitati lekciju na strani 120. (za IT2) in a stranama 79. i 80. (za Ik)